Σάββατο 7 Φεβρουαρίου 2009

ΤΟ ΛΕΞΙΚΟΝ
(μερικές σημειώσεις)



"...Και βέβαια κάποιοι έχουν τελεσίδικα καταλήξει πως η λέξη άνθρωπος, προέρχεται από το άνω-θρώσκω, αγνοώντας εντελώς την πιο πιθανή καταγωγή που είναι το ανδρός όψις. Βλέπουν την καταγωγή της λέξεως χριστιανοκεντρικά, μ’ εκείνη την χαζοχαρούμενη αντιμετώπιση του πάνω, ως τόπου στον οποίο κατοικεί ο Θεός. Αγνοούν ότι από την εποχή ακόμα του Ηράκλειτου και του Ζήνωνα του Ελεάτη ως τους σημερινούς αστροφυσικούς, το άνω και το κάτω είναι ένα και το αυτό.

Και βέβαια δεν είναι Σόλωνας αλλά Σόλων. Δεν είναι ο Πλάτωνας αλλά Πλάτων. Πρέπει να έχεις πλατυποδία στον εγκέφαλο για να επιμένεις σ’ αυτή τη διαστρέβλωση, σε μια τεχνητή δημοτική που ο δήμος και ο λαός την άφησαν πίσω.

Και βέβαια είναι κατασκευασμένη δημοτική από ηλίθιους λογίους το έκφρασε αντί του σωστού εξέφρασε.

Και βέβαια το γιασεμί δεν είναι αραβική λέξη όπως ισχυρίζονται λεξικογράφοι τινές αλλά είναι το ελληνικό ίασμος

Και βέβαια το τουρκικό γκελ είναι το ελληνικό έλα που το χρησιμοποιούν άλλωστε σχεδόν σ’ όλα τα Βαλκάνια και σ’ όλη τη Μεσόγειο. (Γκελ, γκέλ, καϊκτσή).

Και βέβαια το σωστό είναι τίποτε κι όχι το τίποτα που δεν λέει τι-ποτε.

Και βέβαια ο ούριος άνεμος δεν παίρνει την ονομασία του από την ουρά του πλοίου καθώς έχει επικρατήσει να λέγεται αλλά είναι η ουρά του πλοίου που παίρνει την ονομασία της από τον ούριο άνεμο. Κι ονομάζεται ούριος επειδή έρχεται από τα ούρεα (τα όρη κατά τον Όμηρο). Κι αυτά παίρνουν την ονομασία τους από τον κοντινό τους ουρανό. Και ιδού η κλίμακα αυτής της καθόδου: Ουρανός, ούρεα, ούριος άνεμος, ουρά του πλοίου, και κατ’ επέκτασιν, ουρά κάθε ζώου, φτάνοντας στα ούρα και στην ουρά έξω από τις πόρτες του ΙΚΑ και ύστερα κατ’ ανάγκην στο κινητόν ουραίο και την κατάληψη των Χειμερινών Ανακτόρων.

Και βέβαια δεν λέμε κατέγραψέ το αλλά κατάγραψέ το.

Και δεν λέμε η συνεχή ροή (όπως το θέλουν οι ηλίθιοι Γραμματικοί της τελευταίας εικοσαετίας), αλλά η συνεχής ροή.

Και δεν λέμε επροχτές αλλά προχτές. Οι προθέσεις δεν παίρνουν αύξηση, κύριοι της Βουλής.

Και βέβαια το τσιράκι, είναι το κυριάκι, ο μετά τον κύριο μικρός κύριος, ο αντικαταστάτης του κυρίου, το μικρό αφεντικό, ο προσκολλώμενος στον κύριο.

Και βέβαια ο σταύλος είναι από το αυλίζομαι και την αυλή.

Και βέβαια αφού μερικοί ρομαντικοί του κώλου και του Κολωνακίου ανακάλυψαν ξανά το σινεμά, στη θέση του κινηματογράφος, ας τους στείλουμε στο διάολο. Έγινε αγώνας επί δεκαετίες για ν' απαλλαγούμε από τα ηλίθια μερσί, μαντάμ, με το μπαρδόν, των πηθικιζόντων γραικύλων. Κι από την άλλη ο Ελύτης, ο Σεφέρης, ο Καβάφης... Και η γλώσσα διάβολε που γυρεύει τις ρίζες της για ν’ ανθίσει και να καρπίσει. Αλλά ο βήχας, η ξενομανία, η δουλοπρέπεια, ο πρωτευουσιάνικος επαρχιωτισμός, η ακατάσχετη ροπή προς τον βαρβαρισμό, δεν κρύβονται.

Άφησέ τους να αγνοούν το σωστό καθέκλα των Κρητικών κι άλλων νησιωτών. Αφησέ τους στο λαθεμένο καρέκλα.

Άφησέ τους να αγνοούν το σωστό καψιμάδι των Αρχικών. Άφησέ τους να χρησιμοποιούν το λαθεμένο παξιμάδι

Άφησέ τους να γράφουν νάιλον το νάυλον, καταργώντας έτσι την καταγωγή της λέξεως που υπενθυμίζει ότι έχουμε να κάνουμε με μια νέα ύλη.

Κι άφησε να πάνε στον διάβολο αυτοί που χρησιμοποιούν το φωτό, αντί του φωτογραφία ή φωτογρ.

Άφησέ τους να λένε τον κεφαλόπονο πονοκέφαλο, αφού (ευτυχώς) δεν έφτασαν να πουν την κεφαλαλγία αλγοκεφαλία ή αλογοκεφαλίαση.

Άφησέ τους να λένε τον καραφλό (κάρα συν φλοιός) φαλακρό. Άφησέ τους. Αυτοί δεν ακούνε τους χωρικούς αλλά τους πνευματικά νεόπλουτους ομοίους τους. Άφησέ τους, κι ας λένε ακόμα οι χωρικοί κάρακλο τον σκελετό και κυρίως το κρανίο.

Κι άφησε τους «φιλοσόφους» να θεωρούν άλλο πράγμα την ψυχή κι άλλο το πνεύμα κι ας έχουν και τα δυo κοινή τους καταγωγή το φυσώ (ψύχω) και το φυσώ, πνέω (πνεύμα).

Και βέβαια επείγει, μα τίνος να το πεις; Επείγει: Να μην εκθέτουν τόσο πολύ την αγραμματοσύνη τους κι ακόμα να μην ταλαιπωρούν την δική μας γλωσσική ευαισθησία αφαιρώντας το ν των άρθρων πριν από λέξεις που αρχίζουν με κ, π, τ. Ποτέ το Πέτρο, το Κώστα, τη πληγή, αλλά πάντα, τον Πέτρο, τον Κώστα, την πληγή.

Και βέβαια κατηγορούν τον αυθάδη, από μια κεκτημένη ταχύτητα να κατηγορούν όποιον δεν υποκύπτει, όποιον επιμένει στην ελεύθερη σκέψη, στην ελεύθερη έκφραση, στην ελεύθερη δράση, που όντας αυτεξούσιος ασκεί την αυτό-άδεια, παίρνει δηλαδή άδεια από τον εαυτό του. Τι τυραννίες κι εξανδραποδισμοί χρειάστηκαν για να χάσει μια μεγάλη αρετή την έννοιά της και να γίνει αμάρτημα στο στόμα των τυράννων και των νενέκων.

Και βέβαια συντηρητικοί κατά τα άλλα οι της Ρούμελης, της Θεσσαλίας, της Θράκης, αλλά, κοιτάξετε να φρίξετε (και να γελάσετε) με τ’ αποτελέσματα της μανίας τους να μετατρέπουν τα ο κάποιων λέξεων σε ου: Ο μονόδρομος γίνεται μουνόδρομος, ο μονάρχης μουνάρχης, ο μονοκράτορας μουνοκράτορας, ο μονοθεϊσμός μουνοθεϊσμός, το μονόσπιτο μουνόσπιτο, ο μονοθεσίτης μουνοθεσίτης, το μονοκίνητο μουνοκίνητο, ο μονοκόμματος μουνοκόμματος, η μονομαχία μουνομαχία, η μονομανία μουνομανία, το μονόζυγο μουνόζυγο, το μονόξυλο μουνόξυλο, ο μονιστής μουνιστής, το μονοφόρι μουνοφόρι, η μονή μουνή, το μονογυάλι μουνογυάλι, ο μονόχορδος μουνόχορδος, ο μονόφθαλμος μουνόφθαλμος, ο μονόματος μουνόματος, ο μονόχειρ μουνόχειρ, ο μονοπόδαρος μουνοπόδαρος, το μονόκανο μουνόκανο, το μονότερμα μουνότερμα, ο μονόκερως μουνόκερως, ο μονοφάης μουνοφάης, το μονοπώλιο μουνοπώλιο. Και δεν έχει τέλος αυτό το μουνολόγιο, αυτός ο καθημερινός κι απαρατήρητος μουνόλογος.
________________
* Απόσπασμα από ένα κείμενο του Γιάννη Υφαντή, γραμμένο κάπου το 2005.

Φωτογραφία: Κοπέλες που ως λέξεις αποκαλύπτουν το πρωταρχικό και ουσιώδες νόημά τους. (Ζωγραφιά, 1985, του Πατρινού ζωγράφου Νίκου Καραγιάννη).

www.yfantis.gr